Sterrenbeeld

De sterrenhemel is opgedeeld in velden, de sterrenbeelden. Ter oriëntering aan de hemel is de verdeling in sterrenbeelden een gemakkelijk hulpmiddel. De namen van de meeste sterrenbeelden stammen uit de oudheid.

Er zijn vandaag 88 officiële sterrenbeelden. Oorspronkelijk waren hun grenzen zeer onregelmatig. In 1928 zijn deze grenzen, op initiatief van de Internationale Astronomische Unie, veranderd in cirkelbogen, die evenwijdig aan de hemelequator lopen of daar loodrecht op staan (ten opzichte van het equinoctium van 1875.0).

Men mag de sterrenbeelden niet verwarren met de zogenaamde “tekens”, de lege rechthoekige vakken van de astrologen. In publieke media worden de begrippen “sterrenbeeld” en “teken” door elkaar gebruikt. Toch is het onderscheid essentieel. Sterrenbeelden zijn de zichtbare “figuren” (gevormd door sterren) aan de hemel. Tekens daarentegen zijn de twaalf onzichtbare vakken van elk 30 graden lengte waarin de dierenriem (de zodiak, het gebied rond de ecliptica) is ingedeeld. Ongeveer 2000 jaar geleden vielen de tekens samen met de zodiacale sterrenbeelden van dezelfde naam. Maar de tekens zijn verankerd aan het lentepunt (bijvoorbeeld het teken Ram gaat van lengte 0° tot lengte 30°), en dat lentepunt verschuift zeer langzaam langs de ecliptica ten opzichte van de sterren (precessie). Dus verschuiven de tekens mee, ten opzichte van de sterrenbeelden. Bijvoorbeeld Aldebaran, de hoofdster van de Stier, bevindt zich nu in het “teken” Tweelingen. Wanneer we in de Hemelkalender bijvoorbeeld zeggen dat Saturnus zich in de Tweelingen bevindt, dan gaat het uiteraard om het “echte” sterrenbeeld, niét om het teken Tweelingen.

De helderste sterren van elk sterrenbeeld worden aangeduid door een Griekse letter of een getal gevolgd door de officiële afkorting of door de genitiefvorm van de Latijnse naam van het sterrenbeeld. Bijvoorbeeld: α Vir = α Virginis = α van de Maagd. Hier volgen de officiële afkortingen (drie letters), de Latijnse namen, hun genitiefvorm en de Nederlandse namen van een aantal sterrenbeelden.

Nederlandse naam	Officiële naam	Genitief	Afkorting	Zichtbaar in België?
Achtersteven	Puppis	Puppis	Pup	gedeeltelijk
Altaar	Ara	Arae	Ara	neen
Andromeda	Andromeda	Andromedae	And	ja
Arend	Aquila	Aquilae	Aql	ja
Beeldhouwer	Sculptor	Sculptoris	Scl	neen
Beker	Crater	Crateris	Crt	ja
Cassiopeia	Cassiopeia	Cassiopeiae	Cas	ja
Centaur	Centaurus	Centauri	Cen	gedeeltelijk
Cepheus	Cepheus	Cephei	Cep	ja
Dolfijn	Delphinus	Delphini	Del	ja
Draak	Draco	Draconis	Dra	ja
Driehoek	Triangulum	Trianguli	Tri	ja
Duif	Columba	Columbae	Col	neen
Eenhorn	Monoceros	Monocerotis	Mon	ja
Eridanus	Eridanus	Eridani	Eri	gedeeltelijk
Giraffe	Camelopardalis	Camelopardalis	Cam	ja
Goudvis	Dorado	Doradus	Dor	neen
Graveerstift	Caelum	Caeli	Cae	gedeeltelijk
Grote Beer	Ursa Major	Ursae Majoris	UMa	ja
Grote Hond	Canis Major	Canis Majoris	CMa	ja
Haas	Lepus	Leporis	Lep	ja
Hagedis	Lacerta	Lacertae	Lac	ja
Hercules	Hercules	Herculis	Her	ja
Hoofdhaar van Berenice	Coma Berenices	Comae Berenices	Com	ja
Indiaan	Indus	Indi	Ind	neen
Jachthonden	Canes Venatici	Canum Venaticorum	CVn	ja
Kameleon	Chamaeleon	Chamaeleontis	Cha	neen
Kiel	Carina	Carinae	Car	neen
Kleine Beer	Ursa Minor	Ursae Minoris	UMi	ja
Kleine Hond	Canis Minor	Canis Minoris	CMi	ja
Kleine Leeuw	Leo Minor	Leonis Minoris	LMi	ja
Kleine Waterslang	Hydrus	Hydri	Hyi	neen
Kompas	Pyxis	Pyxidis	Pyx	neen
Kraanvogel	Grus	Gruis	Gru	neen
Kreeft	Cancer	Cancri	Cnc	ja
Leeuw	Leo	Leonis	Leo	ja
Lier	Lyra	Lyrae	Lyr	ja
Luchtpomp	Antlia	Antliae	Ant	gedeeltelijk
Lynx	Lynx	Lyncis	Lyn	ja
Maagd	Virgo	Virginis	Vir	ja
Microscoop	Microscopium	Microscopii	Mic	neen
Net	Reticulum	Reticuli	Ret	neen
Noorderkroon	Corona Borealis	Coronae Borealis	CrB	ja
Octant	Octans	Octantis	Oct	neen
Orion	Orion	Orionis	Ori	ja
Ossenhoeder	Bootes	Bootis	Boo	ja
Oven	Fornax	Fornacis	For	neen
Paradijsvogel	Apus	Apodis	Aps	neen
Passer	Circinus	Circini	Cir	neen
Pauw	Pavo	Pavonis	Pav	neen
Pegasus	Pegasus	Pegasi	Peg	ja
Perseus	Perseus	Persei	Per	ja
Phoenix	Phönix	Phoenicis	Phe	neen
Pijl	Sagitta	Sagittae	Sge	ja
Raaf	Corvus	Corvi	Crv	ja
Ram	Aries	Arietis	Ari	ja
Schild	Scutum	Scuti	Sct	ja
Schilder	Pictor	Pictoris	Pic	neen
Schorpioen	Scorpius	Scorpii	Sco	gedeeltelijk
Schutter	Sagittarius	Sagittarii	Sgr	ja
Sextant	Sextans	Sextantis	Sex	ja
Slang	Serpens	Serpentis	Ser	ja
Slangendrager	Ophiuchus	Ophiuchi	Oph	ja
Slingeruurwerk	Horologium	Horologii	Hor	neen
Steenbok	Capricornus	Capricorni	Cap	ja
Stier	Taurus	Tauri	Tau	ja
Tafelberg	Mensa	Mensae	Men	neen
Telescoop	Telescopium	Telescopii	Tel	neen
Toekan	Tucana	Tucanae	Tuc	neen
Tweelingen	Gemini	Geminorum	Gem	ja
Veulen	Equuleus	Equulei	Equ	ja
Vissen	Pisces	Piscium	Psc	ja
Vlieg	Musca	Muscae	Mus	neen
Vliegende Vis	Volans	Volantis	Vol	neen
Voerman	Auriga	Aurigae	Aur	ja
Vosje	Vulpecula	Vulpeculae	Vul	ja
Walvis	Cetus	Ceti	Cet	ja
Waterman	Aquarius	Aquarii	Aqr	ja
Waterslang	Hydra	Hydrae	Hya	ja
Weegschaal	Libra	Librae	Lib	ja
Winkelhaak	Norma	Normae	Nor	neen
Wolf	Lupus	Lupi	Lup	ja
Zeilen	Vela	Velorum	Vel	neen
Zuiderdriehoek	Triangulum Australe	Trianguli Australis	TrA	neen
Zuiderkroon	Corona Australis	Coronae Australis	CrA	neen
Zuiderkruis	Crux	Crucis	Cru	neen
Zuidervis	Piscis Austrinus	Piscis Austrini	PsA	ja
Zwaan	Cygnus	Cygni	Cyg	ja